योजना व कार्यपद्धती

 

ग्रामपंचायत कडील योजना व कार्यपद्धत

---

🌱 १. योजना (Planning)

ग्रामपंचायतीकडून गावातील सर्व नागरिकांच्या मूलभूत गरजा, विकासाच्या आवश्यकता आणि शासनाच्या सूचनांनुसार वार्षिक व पंचवार्षिक योजना आखल्या जातात.

✅ प्रमुख योजना प्रकार:

1. मूलभूत सुविधा योजना

   • रस्ते, गटारी, पिण्याचे पाणी, दिवाबत्ती, स्मशानभूमी विकास.

2. सामाजिक विकास योजना

   • शिक्षण, आरोग्य, महिला व बालकल्याण, अपंग कल्याण योजना.

3. आर्थिक विकास योजना

   • स्वयंरोजगार, शेतीसाठी अनुदान, उद्योग प्रशिक्षण, बचत गट प्रोत्साहन.

4. पर्यावरण व स्वच्छता योजना

   • स्वच्छ भारत अभियान, वृक्षलागवड, जलसंधारण, प्लास्टिक बंदी.

5. डिजिटल ग्राम योजना

   • ग्रामपंचायत ई-सेवा, ऑनलाइन दाखले, डिजिटल हाजरी, ग्रामविकास पोर्टल.

6. आपत्ती व्यवस्थापन योजना

   • पूर, दुष्काळ, आगीपासून बचावाची उपाययोजना.

---

⚙️ २. कार्यपद्धत (Implementation Procedure)

ग्रामपंचायत योजना अमलात आणताना शासनाचे मार्गदर्शक तत्त्वे व ग्रामसभेचे निर्णय या दोन्हींचा आधार घेतला जातो.

टप्पेवार कार्यपद्धत:

1. ग्रामसभेची बैठक

   • गावातील सर्व नागरिकांकडून सूचना, मागण्या घेऊन प्राथमिक योजना तयार करणे.

2. कार्यक्रम आखणी

   • मंजूर निधीनुसार प्राधान्यक्रम ठरवून कार्यक्रमांची यादी तयार करणे.

3. निधीची तरतूद

   • ग्रामनिधी, राज्य योजना, केंद्र योजना, जिल्हा परिषद यांतून निधी मिळवणे.

4. कामाची अंमलबजावणी

   • संबंधित विभाग, ठेकेदार, स्वयंसेवी संस्था यांच्या माध्यमातून काम करणे.

5. देखरेख व मूल्यांकन

   • ग्रामसेवक व सरपंच यांच्या देखरेखीखाली कामाची तपासणी.

   • काम पूर्ण झाल्यावर प्रत्यक्ष स्थळी मूल्यांकन व अहवाल तयार करणे.

6. अहवाल सादरीकरण व पारदर्शकता

   • ग्रामसभेत कामाचा हिशेब, खर्च आणि लाभार्थींची माहिती सादर करणे.

   • माहिती फलकावर योजना तपशील लावणे (RTI अंतर्गत पारदर्शकता).

---

📋 ३. उदाहरण: "जलसंधारण योजना"

टप्पा	कार्य	जबाबदार अधिकारी	कालावधी
1	ग्रामसभा बोलावणे	सरपंच	५ दिवस
2	जलस्रोत सर्वेक्षण	ग्रामसेवक	५ दिवस
3	आराखडा तयार करणे	तांत्रिक सहाय्यक	३ दिवस
4	निधी मागणी व मंजुरी	ग्रामपंचायत	१० दिवस
5	कामाची अंमलबजावणी	कामगार/कंत्राटदार	१५ दिवस
6	तपासणी व अहवाल	पंचायत समिती अधिकारी	३ दिवस

---

📘 ४. अपेक्षित परिणाम

• गावातील सुविधा सुधारतात.

• नागरिकांचा सहभाग वाढतो.

• रोजगारनिर्मिती व आर्थिक प्रगती होते.

• प्रशासनातील पारदर्शकता वाढते.

• ग्रामपंचायत “आदर्श ग्राम” होण्याच्या दिशेने वाटचाल करते.